Het positieve wantrouwen?
Volgens onderzoeker Paul Dekker van het SCP wantrouwen we het positieve om ons te wapenen tegen frustratie en teleurstelling. We zien dit bijvoorbeeld in het volgende: In Nederland gaat het goed, de werkloosheid daalt, de economie groeit en de export stijgt. En toch blijft de stemming somber, vooral omdat we individueel nog weinig vooruitgang zien. Ook in organisaties zien we dit. Orders en opdrachten trekken weer aan, maar we blijven voorzichtig en sceptisch.
In de psychologie heet dit defensive pessimism, een strategie waarin we weinig ambities en lage verwachtingen koesteren om ons te harnassen tegen gebeurtenissen die kunnen tegenvallen. Bij een defensive pessimism strategie kun je maar beter op het slechtste voorbereid zijn en vast maatregelen treffen voor het geval dat.
Moeten we dan weer terug naar het mantra van positief denken?
Nou nee, liever niet. De illusie dat alles mogelijk is als je er maar echt in gelooft, en als het niet lukt, je er niet genoeg in hebt geloofd, hebben we hopelijk achter ons gelaten.
Wat moeten we dan doen?
‘Alles wat je aandacht geeft groeit’, zei Aristoteles al. Maak het wantrouwen of de scepsis geen belangrijk thema, dat maakt het alleen maar groter. Negeren helpt ook niet. Eigenlijk is dat hetzelfde als aandacht geven, maar dan omgekeerd. Ook dan wordt het groter.
Verplaats de aandacht, maar neem het wantrouwen wel serieus. Zoals een pleister en een kusje van een moeder op de zere knie van haar zoontje ook de aandacht verplaatst. De zere knie is er nog steeds, maar het bloedt niet meer en de focus is op de kus, op de belofte dat het goed gaat komen.
Hoe doe je dat dan in organisaties?
Op het beste voorbereid zijn
Door met elkaar stevige doelen en ambities te formuleren. Het positieve kan echter ook hier soms wat gewantrouwd worden en daardoor ligt een defense pessimism strategie op de loer. Daarom is het belangrijk om niet alleen aandacht te hebben voor het mooie van de ambitie, maar ook aandacht te hebben voor de rafelranden daarvan. Daardoor wordt het wantrouwen serieus genomen en kunnen pleisters geplakt worden waar het nodig is. Als het bloeden gestopt is, kunnen we wellicht geloven dat we de toekomst toch met vertrouwen tegemoet kunnen zien.
