RECEPT: Communities voor Mensgerichte zorg

Kern Konsult werkt aan recepten voor organisaties die toekomst creëren. Onze recepten zijn methodieken een bijdrage leveren aan de transitie naar een inclusieve en duurzame maatschappij. Niet gedacht vanuit schaarste, maar vanuit de verantwoordelijkheid om samen te doen wat nodig is. De komende tijd delen we zo nu en dan een recept. Deze keer: Communities voor Mensgerichte zorg.

Communities voor Mensgerichte zorg
Van patiëntgericht naar mensgericht door structurele samenwerking

Het krijgen van een ziekte heeft enorme impact op je leven. Of je nu wetenschapper bent, musicus, docent, moeder, ondernemer of arts. Ieder gaat er op een eigen manier mee om en heeft persoonlijke behoeften in de begeleiding daarbij. In de zorg komen die wensen en behoeften echter lang niet altijd in beeld. De nadruk ligt vaak op het medische perspectief: het ziektebeeld en de symptomen. Daarnaast bezitten patiënten, en ook hun partners, volop kennis en ervaring die in de zorg nauwelijks worden gebruikt. Als zorgverleners in samenwerking met hun doelgroep en eigen achterban de zorg verbeteren, kan een slag worden gemaakt van patiëntgerichte naar mensgerichte zorg.

Wanneer toe te passen?

• Als er een wens is om de zorg beter te laten aansluiten bij het leven en de levensbehoeften van patiënten en hun naasten;
• Als er een besef is dat voor meer mens- of persoonsgerichte zorg de kennis en ervaring van patiënten en hun omgeving even belangrijk zijn als die van de zorgverleners;
• Als er behoefte is te werken vanuit mogelijkheden;
• (Niet enkel, maar wel specifiek) als het gaat om mensen die leven met een chronische, progressieve ziekte. De continue verandering vraagt om nauwe samenwerking met partner en naasten;
• Kortom, als het tijd is voor een omslag in denken vanuit medisch naar menselijk perspectief.

Community faciliteert structureel samenwerken
Bij zorgverleners groeit het besef dat iedere patiënt uniek is en dat de zorg meer mens- en behoeftegericht moet worden gestuurd. Dat is werkelijk iets anders dan zelf de oplossing bedenken en bij patiënten checken of het klopt. Maar… hoe dan?

Organiseer een structurele samenwerking tussen patiënten, partners en zorgverleners waarbij ze elkaar geregeld kunnen ontmoeten, kennis en ervaring kunnen delen en ideeën uitwerken. De infrastructuur voor zo’n samenwerking noem ik een community. Zo’n community voor mensgerichte zorg heeft als doel om de zorg vanuit medisch én menselijk perspectief duurzaam te verbeteren en aan te laten sluiten op de behoefte van de deelnemende groep patiënten en hun lotgenoten. Een community bestaat altijd uit een groep van patiënten, hun partners en zorgverleners, zodat ze van elkaar kunnen leren.

Kernteam
Een kernteam bestaat uit vertegenwoordigers van elke betrokken partij (patiënten, zorgverleners – liefst zowel arts als verpleegkundige – en zo mogelijk ook naasten) en een coördinator. Het kernteam is het coördinerende centrum die de input uit de community met elkaar verbindt en de groeiende groep mensen betrokken en geïnformeerd houdt.

Behoeften in beeld
Niet alleen aan het begin van het traject, maar ook na verloop van tijd moeten de behoeften van de patiënt in beeld worden gebracht. Behoeften veranderen namelijk met het verloop van de ziekte en naar gelang de levensfase en context (gezin, werk of sociale omgeving).

Verbeteringen bepalen
Patiënten, partners en zorgverleners werken de hoofdhema’s in kleine groepjes nader uit. Vervolgens voegt het kernteam alle input samen, zoekt de overlap en de samenhang, en vertaalt dit naar zorgverbeteringen voor deze specifieke doelgroep. Tenslotte wordt het concept getoetst aan een grotere afspiegeling van de doelgroep (andere patiënten, partners en zorgverleners). Hierna breekt de implementatiefase aan: van co-creëren naar coproduceren.

Projectteams
Stel projectteams samen van zes tot acht leden, bestaande uit patiënten, partners en zorgverleners. Deze teams gaan de zorgverbeteringen implementeren. Gebruik daarbij een verdeling van twee patiënten of partners op één zorgverlener. Biedt de projectteams een duidelijke opdracht en voldoende ruimte om met de opdrachtgever over de opdracht te sparren.

Themabijeenkomsten
Hoe zorg je ervoor dat de zorg ook in de toekomst aansluit bij de behoeften? Dat de zorg gevoed blijft worden met de kennis en ervaringen uit de community van zorgverleners, patiënten en partners? En dat nieuwe ideeën en verbeteringen aan die community getoetst blijven worden? Om dat alles te waarborgen organiseer je structureel themabijeenkomsten om kennis en ervaringen uit te wisselen.

Onderhouden en ontwikkelen van de resultaten
De veranderingen die zijn geïmplementeerd vergen onderhoud en aandacht. Is er bijvoorbeeld een kennisbank opgeleverd, dan moet die steeds met nieuwe kennis worden verrijkt. Is er een coach aangesteld als eerste aanspreekpunt voor patiënten, dan moet die zijn of haar coachende vaardigheden blijven aanscherpen.

Herhalen
Als de infrastructuur eenmaal staat en de beweging gaande is, dan biedt dit 
een prachtig netwerk om de zorg structureel te blijven verbeteren met de community als live toetsingscommissie. De stappen kunnen steeds worden herhaald. Op die manier kunnen bijvoorbeeld opnieuw behoeften in beeld worden gebracht, of wordt duidelijk dat behoeften die eerder niet als prioriteit waren aangemerkt, nu toch opgepakt moeten worden.

Zes leidende principes
De community rust op een zestal principes, die leidend zijn in en kleur geven aan het proces en alle resultaten die daaruit ontstaan:

• Kijken vanuit menselijk perspectief
• Patiënten zijn mede-eigenaar
• Benut ieders kwaliteiten
• Zorgverleners en patiënten werken samen in een gelijkwaardige relatie
• Vorm een lerende gemeenschap
• Gebruik wat voorhanden is of wat elders al is ontwikkeld
  

Overige recepten
In onze recepten leggen we de methodieken stap voor stap uit. Van de vraagstukken waar deze methodiek geschikt voor is tot de doorslaggevende factoren voor succes.

Eerder lieten we zien hoe Opgavegericht Creëren gemeenten helpt om complexe vraagstukken op te lossen, door ze uit de polariteit van belangen te verheffen tot een gemeenschappelijke opgave. Ook Intentiebewust Creëren kwam aan de orde, een manier van kijken naar organisatie(onderdelen) waarbij centraal staat hoe de betrokkenen het doel vertalen in een vorm. Bij Impactvolle innovaties denk je buiten de grenzen van je organisatie, in co-creatie met je doelgroep en/of je werknemers, oplossingen voor uitdagingen in onze samenleving. Projectmatig Creëren Next is een manier van werken die mensen uitdaagt om samen te werken aan resultaten waarin ze geloven. Programmatisch Verbinden keert de dynamiek van organisaties om. De toekomst wordt leidend en het heden wordt daar dienstbaar aan.